گفت‌وگوی
مالتی‌نشنال مانیتور با پل سوییزی؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: چرا نظام شوروی پس از كودتا آن‌چنان سریع فرو پاشید؟
• سوییزی: به گمان من حقیقت این است كه این نظام در آن زمان فرو نپاشید. تغییرات پایه‌ای پیش از آن بحران خاص ایجاد شده بودند. كودتا كه آشكارا یك كار آماتور و سرهم‌بندی شده بود، تا حدی سیر رویدادها را تسریع كرد. به نظرم، گورباچف چیزی از دست نداد. این فرایندها، فرایند‌های بنیادی هستند. مطمئن هستم كه این اتفاق‌ها رخ خواهند داد. تحلیل ماركسیستی باید چارچوبی در اختیار داشته باشد تا رویدادهای تاریخی از این نوع را در آن قرار دهد. ماركسیست‌ها باید بر اساس طبقات و مبارزات طبقاتی فكر كنند اما این كار را نمی‌كنند.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: علت‌های ساختاری زیربنایی برای فروپاشی اقتصاد آمرانه كدام‌اند؟
• سوییزی: اقتصاد شوروی در دوران برژنف دچار ركود شده بود. نظام برنامه‌ریزی مركزی در دوران اولیه‌ی پس از انقلاب در تبدیل اتحاد شوروی به یك قدرت نظامی پر ابهت به شدت كارآمد بود. این نظام هرگز نتوانست هیچ‌یك از مشكلات اقتصاد زمان صلح را حل كند، كوشش هم نكرد، چون جنگ سرد اتحاد شوروی را وادار كرد حتی پس از جنگ دوم جهانی دیكتاتوری تحت سلطه‌ی نظامی را ادامه دهد. ایالات متحده تقریباً به عمد، به عنوان یك سیاست، جنگ سرد را تحمیل كرد، نظام از آن زمان رو به انحطاط رفت. گورباچف تشخیص داد كه باید كاری كرد. باید فضا را باز می‌كرد. او فضا را باز كرد. پیامدهای جنگ سرد را پذیرفت. هرگز به نظامی گذار نكرده بود كه در زمان صلح عمل كند، بعضاً به این دلیل كه هرگز در دوران صلح به سر نبرده بود.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: عناصر اصلی تحلیل ماركسیستی از اتحاد شوروی در شرایط كنونی كدامند؟
• سوییزی: از نقطه‌نظر ماركسیستی، هر جامعه در درجه اول باید به عنوان جامعه‌ای طبقاتی درك شود، باید ساختار طبقاتی آن‌ها، طبقات فرودست و فرادست، شیوه‌های كسب مازاد را مشخص كنید. ظاهراً هیچ‌كس امروزه این چارچوب را برای اتحاد شوروی به كار نمی‌برد و این كار دلیل دارد. ساختار طبقاتی اتحاد شوروی بسیار سیال و نامشخص است، پرداختن به آن بسیار دشوار است. از نظر ماركس طبقه برای خود طبقه‌ای است كه آگاه بر وجود خود به عنوان یك طبقه باشد، منافع خود را بشناسد، به نوعی دارای رهبری و تشكیلاتی باشد كه آن را به پیش ببرد. بهترین نمونه‌ی طبقه برای خود در جهان سرمایه‌داری پیش‌رفته طبقه‌ی سرمایه‌داری انحصاری امریكا، ژاپن و آلمان است. مشابه آن اصلاً در اتحاد شوروی وجود ندارد. رهبران شوروی می‌خواهند نظام سرمایه‌داری را ایجاد كنند، اما طبقه‌ی سرمایه‌دار را ندارند كه كمك‌شان كند. این یك مشكل تاریخی است كه پیشینه ندارد.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: سرمایه و سرمایه‌گذاری خارجی تا چه میزان می‌توانند این نیاز را تأمین كنند یا باعث تأمین آن به وسیله‌ی دیگران شوند؟
• سوییزی: به نظر من اصلاً نمی‌توانند این كار را بكنند. یا بهتر است این‌‌طور بگوییم: به نظر من در بهترین حالت این كار می‌تواند به امریكای لاتینی كردن اتحاد شوروی بینجامد. به بیان دیگر، شوروی را به یك مستعمره تبدیل خواهد كرد.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: مسیر آینده‌ی اقتصاد شوروی را پیش‌بینی می‌كنید؟
• سوییزی: من فكر می‌كنم این موضوع ارتباط زیادی دارد با این كه طبقه‌ی كارگر در اتحاد شوروی و به ویژه در روسیه و اوكراین در جهت خود - تشكیل‌یابی و آگاهی از منافع خود به عنوان یك طبقه، توان نهفته‌ی خود، منافع خود و غیره پیش برود. به نظر من یك چیز كه باید بیش از هر چیز آموخته باشیم این قاعده‌ی كلی است كه همه چیز در تاریخ به كندی رخ می‌دهد. شاید از آنچه قبلاً رخ داده سریع‌تر رخ دهد، اما حتی سریع در تاریخ در مقایسه با مدت زندگی یك فرد بسیار كند است. من فكر می‌كنم فرایندها طولانی و كند خواهند بود و غافل‌گیری‌های زیادی ممكن است رخ دهد.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: مردم شوروی تا چه میزان مشتاق ورود اقتصاد بازار هستند؟
• سوییزی: از چیزهایی كه می‌خوانم به نظر من می‌رسد كه اصلاً مشتاق نیستند. اصلاً مشتاق اقتصاد بازار به نظر نمی‌رسند، گرچه ممكن است برایشان خوب هم باشد. نوعی نظم احتمالاً لازم است و من فكر می‌كنم بازارها ممكن است مفید باشند.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: ایدئولوژی كمونیستی تا چه میزان هنوز در میان مردم عادی پیروانی دارد؟
• سوییزی: ایدئولوژی كمونیستی به یك دسته عقاید خشك تبدیل شده بود كه بیشتر ایدئولوژیك بودند تا علمی؛ به یك ابزار حكومت تبدیل شده بود نه به وسیله‌ی تحلیل جدی. گمان می‌كنم اكنون برای مردم شوروی این امكان فراهم می‌شود كه مطالعه‌ی آثار ماركس و لنین و تروتسکی و نیز بعضی نظریه‌پردازان بسیار خلاق را شروع كنند. البته ما هم همان مشكل را داریم. نظریه‌ها درباره‌ی دمكراسی در اینجا خشك و انعطاف‌ناپذیر و كسل‌كننده هستند.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: چه عناصری از نظام قدیم شوروی برای اتحاد شوروی یا دیگر ارزش حفظ کردن دارند؟
• سوییزی: من فكر می‌كنم عناصر ارزشمند كاملاً مشخص هستند: نظام تأمین اجتماعی، نظام رسیدگی پزشكی، نظام آموزشی. مردم به هر جهت از نوعی احساس امنیت برخوردار بودند. در حال حاضر در سراسر اروپای شرقی این احساس را از دست می‌دهند. این عناصر نه تنها قابل حفظ کردن هستند، بلكه اساساً باید باقی بمانند.
░▒▓
• مالتی‌نشنال مانیتور: پایان جنگ سرد و تجزیه‌ی اتحاد شوروی چه تأثیری بر كوبا خواهد گذاشت؟
• سوییزی: واقعاً نمی‌دانم. گمان می‌كنم ایالات متحده خیلی احمقانه و با حماقت نسبت به كوبا رفتار می‌كند. آشكار است كه مایلند نظم سابق را در كوبا احیا كنند، اما فكر نمی‌كنم كوبایی‌ها اشتیاقی به آن نظم داشته باشند. برای احیای آن اساساً باید به شكل دیكتاتوری خونین عمل كرد.
مآخذ:...
هو العلیم
