برداشت آزاد
• پرسش امیل دورکیم، این است که در شرایط مدرن، ریشه خویشتنداری افراد در مقابل پیگیری بیمهار منافع فردی کجاست؟
• امروز میدانیم که مضمون فکری او را میتوان در کارکرد اخلاقی و تربیتی همبستگی اجتماعی چکیده کرد.
• پس سؤال اصلی دورکیم، کارکرد اخلاقی و تربیتی همبستگی اجتماعی است.
• پاسخ اولیه او در تز دکترایش، شامل تمایز دو نوع همبستگی مکانیکی و ارگانیکی است. همبستگی مکانیکی، متکی به همشکلی اعضای جامعه و توافق آنها روی اصول مشترک است، و همبستگی ارگانیک، متکی به عدم همشکلی و نتیجتاً وابستگی متقابل اعضای جامعه.
• همانطور که قبلاً گفتیم، دورکیم به رغم مضمون کتاب «تقسیم کار»، در «اخلاق حرفهای و اخلاقیات مدنی»، به این جمعبندی میرسد که راهبرد ارگانیک دستیابی به همبستگی اجتماعی که اساساً متکی به عدم همشکلی و تعارض منافع است، به جایی نمیرسد و اگر قرار است، زندگی اجتماعی پر و پیمانی باقی بماند، باید به همبستگی مکانیکی ناشی از همشکلی چشم دوخت.
• پس، صرف تصادم منافع متعارض، نمیتواند یک نظم اخلاقی کارا را به وجود آورد. از این زاویه است که او بازار لیبرال را مخرب میداند. بازار لیبرال، تربیت اجتماعی علایق خصوصی، رقابت، و تمایز اخلاقی را دچار اختلال میکند.
• در چهارچوب ابرام دورکیم بر همبستگی مکانیکی، صنفها یا گیلدها که مرکب از گروههای همشکل در متن جامعه ناهمگن امروز هستند، برای دورکیم نمونههای قابل توجهی هستند.
• دورکیم، برای پیشبرد برنامه تربیتی جامعه، نحوی از اخلاق صنفی را پیشنهاد میکند که به آن «چندریختی اخلاقی» (Moral Polymorphism) میگوید. به زعم او، کارکرد وحدتبخشی، صرفاً از طریق نیروی اخلاقی یک اخلاق حرفهای درگسترهی متنوعی از روابط شغلی مدون به دست میآید.
• از این قرار، طرح تربیتی/سیاسی/اقتصادی دورکیم، نه فقط در مقابل لیبرالیسم که بر توازن منافع رقیب متکی است، بلکه در مقابل سوسیالیسم کلگرا هم قرار میگیرد.
مآخذ:...