دکتر حامد حاجیحیدری؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▀█▄ قضیه
▬ خاطرمان هست وقتی که دکتر مجید شهریاری شهید و دکتر فریدون عباسی جانباز، هدف ترور قرار گرفتند، ۳۰۰ دانشجوی دانشگاه صنعتی شهید شریف و ۱۵۰ دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی، و در ادامه، دانشجویانی از سایر دانشگاهها، آمادگی خود را برای انصراف از رشتههای تحصیلی خود و ورود به رشتههای مرتبط با علوم هستهای اعلام کردند. این، «کمپینی» بود برای «ترور شدن»! این، بیش از اتمی شدن، یک «شهادتطلبی» آشکار از جانب نسل سوم انقلاب اسلامی بود.
▬ در اوج تهدید حملات تروریستی در عاشورا و اربعین، همین جوانان، بله، همین جوانان، در یک حرکت انقلابی، خروش عظیمی با حضور نزدیک به دو میلیون نفر به راه میاندازند تا به خیر و ثواب و مسؤولیت و تکلیف، جامه تحقق بپوشانند، گر چه کافران و منافقان و تروریستها، اکراه داشته باشند. این نیز، «کمپینی» برای جانبازی در راه ارزشهای انقلابی بزرگ است، هر سال، عظیمتر از پار سال.
▬ «در عرصهی فرهنگ، در عرصهی سیاست، در عرصههای اجتماعی، در عرصههای هنری، الی ما شاء الله جوان مؤمن داریم؛ این خیل عظیم جوانان مؤمن، جزو معجزات انقلاب هستند. این، جوان امروز است؛ جوانی که نامه مینویسند به بنده (از این نامهها یکی و دو تا و ده تا هم نیست، زیاد است) و التماس، گریه که اجازه بدهید ما برویم در دفاع از حرم اهل بیت (علیهم السّلام) بجنگیم؛ از زندگی راحت، از زن و بچّه بگذریم. نامه مینویسند، واقعاً نامه گریهآلود، که پدر و مادر را راضی کردیم، شما اجازه بدهید ما برویم بجنگیم؛ این وضع جوان امروز است» (آقا، بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران، ۳۱ مرداد ۹۵).
▀█▄ کاوش ۱.
▬ خود جوانان، به این نحو حرکات خود میگویند: «کمپین». این واژه نوظهور «کمپین» نیز واژه جالبی است، به معنای «مبارزه، کارزار، هماهنگی و کار دسته جمعی برای رسیدن به یک هدف خاص بیشتر با ته مایه سیاسی یا اجتماعی یا تبلیغاتی». «کمپین» شبیه معادل تازهای برای واژه قدیمی «انقلاب» است، در یک جامعه شبکهای. و در بررسی «کمپین»های جوانان امروز، باید چشم و گوش تیز کرد و دید که این جوانان، به شیوه خودشان، مسیرهای انقلابی نسل پیشین را استمرار میبخشند.
▬ نسل نخست انقلابیها با رؤیت نسل نوین، عمدتاً بدبین، مبهوت، یا در بهترین حال، پرسشگرند. آنها میپرسند که اینها دیگر چه جور نسل عجیب و غریبی هستند؟ برخی هم با اذعان به این که نسل جدید را با رسانههای جدید، عادتهای تازه، و طرز فکرهای نوین درک نمیکنند، با بیم، میپرسند که میراث انقلاب را به چه کسانی باید سپرد؟ به اینها؟
▬ ولی ظهور نسل سوم شهیدان انقلاب اسلامی در معرکه «دفاع از حرم»، نشان داد که ما با نسل تازهای از جوانان مواجهیم که هر چند از دیدگاه نسل پیشین، عجیب و غریب، یا حتی قدری مشکوک، به نظر میرسند، ولی باید اذعان کرد که آنها در یک تراز دیگر و به سبک خودشان، «جوانان انقلابی» هستند؛ انقلابی هستند، به این معنا که در جهت «دیدگاه توحیدی» خود، آمادهاند تا سقف افلاک را بشکافند، و بگویند که «کار، اگر برای خداست، نشد ندارد». آنها هم اکنون در سوریه چه میکنند؟ کیلومترها دورتر از سرزمین اصلی، در مقابل خصمی که واهمه خویش را در دل چهارگوشه دنیا افکنده، مشغول پیش بردن اغراض انقلابی خود هستند؟ بدون آن که امیدوار باشند که پیکرشان نیز به سوی همسر جوان و دخترک شیرین چهار سالهشان باز خواهد گشت. آنها از این سدهای بزرگ گذر میکنند، و وارسته، خود را به خطوط مقدم رویارویی با دشمنانی میرسانند که بنا به ماهیت کار خودشان، بسیار آهنینتر و توانمندتر از ارتش صدام هستند و در کسر یک روز، کسر بزرگی از سرزمین عراق را به اشغال خود در آوردهاند، ولی هر جا به سد این جوانان انقلابی ایرانی برخورد میکنند، متوقف میشوند. این، تنها یکی از شواهدی است که در آن، نسل نوین جوانان ایرانی، نشان داده است که انقلابی است، بدان معنا که سقفگشای افلاک برای اغراض ایمانی است، البته به سبک خودش.
▀█▄ کاوش ۲.
▬ یک «انقلابی نوعی نسل اول» را تصور کنید؛ احتمالاً، اولین تصویری است که به ذهن شما میآید، یک شخص آرام با پیراهنی سپید و یقههایی بسته، خوددار، و مؤدب است؛ چنان که در فیلمهای آن زمان مشاهده فرمودهاید.
▬ ولی تحول عظیم در ظهور تکنولوژیهای سایبر، نسل نوین را ناگزیر، وارد سبکی از زندگی کرده است، که به طرزی قیاسناپذیر، «سریع»تر است. نسل نوین، انقلابی بودنش نیز با این «سرعت سایبر» همراه است. او دیگر به جای کتاب و روزنامه و تلویزیون، چشم به نمایشگر رایانه همراه و گوشی همراه خود دارد، و به جای کیفهای دستی قدیمی و شق و رق، کوله پشتی، و به جای پیراهنهای اتو شده قدیمی، بلوزی که با کوله پشتی سازگارتر باشد، میپوشد. در کل، این نسل انقلابی جدید، چابکتر است، و مهم آن که این چابکی را در تشخیصهای اخلاقی خود مدخلیت بخشیده است؛ در واقع، به موازات زندگی فنی پیشرفتهتر، قضاوتهای اخلاقی او نیز تند و تیزتر هم شده است. در اوان شکلگیری این سبک زندگی شتابان، کسانی، این تند و تیزی را مستلزم سبکسری اخلاقی و بیفکری قلمداد میکردند، ولی امروز معلوم شده است که این جوانان سایبر، از ابزارهای شتاب دهنده خود، وسایلی برای تیز کردن تشخیصهای اخلاقی خود ساختهاند. فیالمثل، آنها سازمان نرمافزاری «نور» را به عنوان معظمترین سازمان نرمافزاری ایران ساختهاند که بیش از هر چیز بر گسترش همین مهارتهای اخلاقی انقلابی متمرکز است.
▀█▄ کاوش ۳.
▬ این جوانان انقلابی، به طرزی متناقض، در عین چابکی، و پرواز بر فراز موقعیتها، درونگرا نیز هستند، و از نحو ویژهای از «زهدگرایی تأملی» برخوردارند، که خود را در سر و صورتهای بیتوجه نمود میبخشد. آنها در جریان درگیری با مدرنیت متأخر، و با شناسایی ماهیت فرار و سنگین آن، پذیرفتهاند که برای رویارویی با این ارابه سنگین که در سرازیزی افتاده و میخواهد تقدیر آنها را با خودش به پرتگاه بکشاند، باید با یک حضور فعال و مداوم، همیشه در صحنه باشند و ضربه بزنند و مداخله کنند، تا در یک فرصت مناسب، آن را در یک مسیر بایسته هدایت نمایند. این ارابه بیمهار را نمیتوان بدون بازیگری مهار کرد. بنا بر این، در پاسخ به این سؤال که این «جوانان انقلابی» که امروز در موقعیت «دفاع از حرم» ناگهان نمایان شدند و بیرون ریختند، تا حالا کجا بودند، باید پاسخ گفت که آنها در جریان یک «زهدگرایی تأملی»، درونگرایانه، مشغول پرورش توان تمرکز در طولانیمدت، تمایل به تفکر انتقادی و متوازن، انباشت انواع مهارتهای زیست شبکهای، و استعداد توانمندسازی دیگران بودهاند. حالا که موقعیت را مساعد یافتهاند، به میدان آمدهاند و هر یک گوشهای از کار را گرفتهاند.
▬ مردان انقلابی قدیم که آن طور خود را با ابرقدرتهای جهان درگیر کردند، به برونگرایی یا ویژگیهای متعددی که باعث میشد تا در عمل، تدابیر فایق آمدن بر مسایل سترگ عملی را تحقق بخشند، اصرار دارند؛ در موقعیت و زمانه آنها، الزامات عملی، یکی پس از دیگری خود را تحمیل میکردند، و ابزارهای تسهیل تأمل محدود بودند؛ ولی، امروز با «تکنولوژیهای فکر»، «زهدگرایی تأملی» به یک سبک تازه زندگی تبدیل شده است.
▬ نسل جدید انقلابی، همان «انقلابیهای زاهد و تأملپیشه» به خاطر کسب افتخار و شرف وارد گود کمپینهای ارزشی نمیشوند، بلکه تأکید آنها بر خلق یک شیء یا ذهنیت یا موقعیت «بالقوه» توانمند کننده، رهاییبخش، و اخلاقی هستند. آنها در عزلت زاهدانه و تأملی خود، ابزارها و مهارتهای فنی و آرشیوهای خود را کامل و کاملتر میکنند، با فرض این که در یک موقعیت ویژه، با آنها حداکثر توان قابل تصور را برای پیشبرد اغراض انقلابی داشته باشند. از این قرار، نسل نوین انقلابی، به طرز قابل ملاحظهای توانمند است، و همچنین به دنبال موقعیتهایی میگردد تا محصولات خلوت و زهدگرایی تأملی خود را بیرون بریزد. از این قرار است که نبرد فنی هستهای، یا دفاع از حرم، یا اردوهای جهادی، یا عرصههای دیگری از این دست، غافلگیر کننده، به «کمپین»های پر شوری تبدیل میشوند و صحنههایی از جنس و حال و هوای انقلابی با کارآیی بالا پدید میآورند.
▬ ماهیت این «انقلابیهای زاهد و تأملپیشه» به این صورت است که معمولاً فرصت آن را مییابند تا نسبت به یک، دو یا سه موضوع در سیر زندگی خود «کمپینی» شوند. با وقوع یکی از این فرصتها، و به دنبال اشتیاقی که نسبت به یک ایده انقلابی دارند، ناگهان به بیرون میریزند، و تلاش میکنند و اتحاد تشکیل میدهند و تخصص به دست میآورند و هر کاری را که لازم باشد، انجام میدهند تا به نتیجه برسند.
▬ در اینجا برخی از ویژگیهای مشترک «انقلابیهای زاهد و تأملپیشه» که باعث میشود آنها سبک ویژه و عجیبی برای خود بسازند را نام میبریم:
▬ ۱) انرژی زیادی دارند، اما، معمولاً، ساکت و آرام هستند؛ برخی از آنها ساعتهای طولانی و با تمرکز زیاد کار میکنند، در حالی که تازگی و اشتیاق را همراه خود حفظ مینمایند. برای کارهایی همت و حوصله خرج میکنند که برای نسل پیشین واقعاً عجیب است!
▬ ۲) باهوش و معهذا ساده و کم تکلف هستند؛ این ویژگی در برگیرنده تحرک یا توان ایجاد ایدههای فراوان، انعطافپذیری یا توان تغییر از یک چشمانداز به چشمانداز دیگر، و ابتکار در به کارگیری تداعی معانی نامتعارف است.
▬ ۳) تفریح و انضباط یا مسؤولیت و بیقیدی را با هم ترکیب میکنند و ملغمه غریبی از آب در میآورند. برای آنها شوخی خیلی مهم است و این را به اشد وجه در شبکههای اجتماعی بروز دادهاند؛ نابترنی و برترین خوشیها و شوخیها، بدون رفتارهای متناقض آن، یعنی، سرسختی، بردباری و پشتکار رنگ و بویی ندارد؛ بدین ترتیب، فعالان قهار «شوخیهای حلال» در متن شبکه، از قضا، سرسختترین و بردبارترین و باپشتکارترینها نیز هستند.
▬ ۴) بین تخیل و واقعیت در نوسان هستند؛ هنر و علم شگفتانگیزشان در بر گیرنده جهش از عالم خیال، به سوی دنیایی است که با دنیای حال متفاوت است، و این ظرفیتها و استعدادهای انقلابی و تمایل به تاریخسازی را در آنان مضاعف میکند.
▬ ۵) هم درونگرا هستند، و هم برونگرا؛ ما قدیمیترها، گاه ترجیح میدهیم وسط جمعیت کثیری باشیم و گاهی دوست داریم تنها و نظارهگر رفت و آمد دیگران شویم، اما، «انقلابیهای زاهد و تأملپیشه»، هر دوی این ویژگی را همزمان دارند.
▬ ۶) به طرز غریبی، هم متواضعاند، و هم مغرور؛ تواضع و غرور، هر دو، برای آنها، تکنیکهای پیشرفت به شمار میروند.
▬ ۷) هم سرکش هستند، هم محافظهکار؛ خلاق بودن، پیش از هر چیز، بدون درونیسازی راه و رسمهای فناوریهای جدید، نا ممکن است. معالوصف، نحوی نارضایتی آشکار نسبت به محدودههای این راه و رسمها در آنها رؤیت میشود.
▬ ۸) نسبت به کارها و اهدافشان بسیار احساساتی هستند، اما، در عین حال، میتوانند به شدت معقول و منطقی هم باشند. آنها درک کردهاند که بدون داشتن احساسات، به زودی علاقه به کار و پیشرفت را از دست خواهند داد، اما، اگر منطقی هم نباشند، کارشان به خوبی انجام نمیشود و برنامهریزیهای فشرده به سبک «کنکور» که اکنون به سرتاسر زندگیشان تعمیم پیدا کرده است، آسیب میبیند. پس هر دو را با هم دارند.
▬ ۹) خلوص و حساسیتی دارند که آنها را هم در معرض درد و رنج، و هم لذت و خوشی قرار میدهد. آنها در شرایطی نامتعین گیر افتادهاند و از سوی دیگر احساس میکنند که متکفل انتخابهای تاریخی مهم گشتهاند، مع الوصف، مطایبه برای آنان، نقش یک شیوه برخورد «سایبر» و رفت و برگشتی و نا استوار با جهان سخت را پیدا کرده است، که بیشترین موهبتش برای آنان، تسلیم نشدن است. این همان منطق تیشه است که سنگهای سترگ را با نوسان در زد و خورد میگشاید (توأم با اقتباسهای آزاد از الیزابت برنشتاین و میهالی چیکزنتمیهالی).
مأخذ:khamenei.ir
هو العلیم