فیلوجامعه‌شناسی

بازار قلیان تهران

سه شنبه, 12 فروردین 1393 ساعت 16:12 مدیر سایت شمارگان بازدید از منبع : 18276

برداشت از سعیده اسدیان؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

■    تفریح این روزهای جوانان ایرانی صدای قل‌قل قلیان و بازی با دودهای غلیظی شده که هر کدام طعم و بوی خاصی دارند.
■    البته، در این میان دو سیب آلبالو، پرتقال نعناع، لیمو نعناع و هلو از محبوبیت ویژه در میان جماعت قلیان‌کش برخوردار است، اما، متأسفانه در برخی از قهوه خانه‌ها و به صورت کاملاً غیر قانونی طعم‌هایی هم‌چون بلومیس (بخار آبی) سرو می‌شود.
■    تا چند سال پیش میانگین سنی افرادی که به سمت و سوی قلیان می‌رفتند بین ۳۰ تا ۵۰ سال بود، اما، امروزه، جوانان و نوجوانان بسیاری را در قهوه خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی می‌بینیم که بعضاً در کنار خانواده و با مهارت و جدیتی خاص از این کوزه پر طعم و دود کام می‌گیرند.

░▒▓ تولد قلیان
■    اما بازگشت به تاریخ کهن نشان می‌دهد قلیان از زمان صفویه در ایران رایج شده و به دلیل مضرات کمتر آن نسبت به چپق باب طبع مردم ایران قرار گرفته است.
■    حدوداً در همین زمان بود که برای نخستین‌بار قهوه‌خانه‌ها فعالیت خود را آغاز کردند و قلیان هم به دلیل محبوبیت و رواج در بین مردم رفته رفته به تفریحی عمومی تبدیل شد.
■    اختراع این وسیله پرطرفدار ابتدا در هند و، سپس، در ایران بود و رفته رفته به کشورهای دیگر کشیده شد، در دستور زبان فارسی صورت «قالیان» و «غلیان» نیز ثبت شده و گاه «نارگیلی» نیز خوانده شده است.
■    در افغانستان به کل مجموعه قلیان «چلم» و در کشورهای عربی به نام «شیشه» و «نارجیله» معروف است، اما، در شبه قاره به آن «حقّه» می‌گویند.
■    بادگیر، آتشدان، تنه یا میانه، میلاب، نی پیچ یا شیلنگ و کوزه اجزای اصلی قلیان را تشکیل می‌دهند که در فرآیندی خاص و با استفاده از تنباکو و ذغال افروخته این وسیله به اصطلاح تفریحی آماده مصرف می‌شود.

░▒▓ جولان قلیان‌های سلطنتی در پایتخت
■    خیابان مولوی محل اصلی فروش تجهیزات قلیان است، جایی که قلیان‌های رنگارنگ و گران قیمت و تنباکوهای متنوع یکجا جمع شده‌اند.
■    وارد اولین مغازه که می‌شوم تعدادی جوان را می‌بینم که در گیر و دار انتخاب کوزه قلیان و بدنه در نهایت به قلیانی با قیمت ۱۲۰ هزار تومان رضایت می‌دهند.
■    وقتی از آقای «م»، فروشنده مغازه در مورد قیمت اجزای قلیان سؤال می‌کنم می‌گوید: خرید قلیان بستگی به سلیقه و پول در جیب شما دارد، قیمت قلیان از ۳ یا ۴ هزار تومان شروع می‌شود و تا ۲ میلیون و گاه بیشتر به فروش می‌رسد.
■    البته، قلیان‌های یک یا ۲ میلیونی سفارشی است و معمولاً، جوانک‌های پولدار و اشرافی آن‌ها را خریداری می‌کنند البته، بعضی از سفره‌خانه‌های معروف و بزرگ در تهران هم از این قلیان‌های سلطنتی برای دکور استفاده می‌کنند.

░▒▓ «قلیان چاق‌کن شارژی» و «شیلنگ یخی» رسید
■    وارد مغازه بعدی که می‌شوم دو کاغذ بزرگ با عنوان «قلیان چاق‌کن شارژی» و «شیلنگ یخی» توجه‌ام را جلب می‌کند.
■    آقای «ع» فروشنده مغازه این دو محصول جدید را نشانم می‌دهد و در توضیح آن می‌گوید: این قلیان چاق کن تازه وارد بازار شده، شبیه یک پمپ مکنده است، باید سر قلیان را به آن وصل کرده و دستگاه را روشن کنید.
■    این وسیله قلیان را به کام می‌اندازد و دیگر نیازی نیست که برای چاق کردن قلیان نفس خود را هدر دهید، قیمت‌اش هم ۴۵ هزار تومان است.
■    وی در توضیح شیلنگ یخی هم می‌گوید: این شیلنگ دو کپسول آب دارد، باید این کپسول‌ها را در فریزر بگذارید و پس از این‌که یخ بست آن را داخل سری شیلنگ قرار دهید.
■    این کپسول قابلیت این را دارد که به مدت دو ساعت در زمان مصرف قلیان دود خنک را به شما هدیه کند، قیمت این محصول هم ۱۷ هزار تومان است.

░▒▓ قیمت تنه‌های چوبی قلیان به ۳ میلیون تومان هم می‌رسد
■    مغازه بعدی پر است از شیشه‌های رنگارنگ و بظاهر قیمتی، شیلنگ‌های پشمی و چرمی گران قیمت و ذغال و تنباکوهای بسته‌ای.
■    از فروشنده مغازه در مورد قیمت تجهیزات قلیان سؤال می‌کنم که می‌گوید: شیشه‌های قلیان تنوع مختلفی دارد، از انگوری، کریستال، اسپرت و سه پوست گرفته تا طرح چشم، طوق‌دار، قلندری، روغنی و لب‌شکری.
■    قیمت این شیشه‌ها از ۱۰ هزار تومان شروع می‌شود و تا ۲۰۰ هزار تومان هم می‌رسد، اما، گران‌ترین بخش قلیان مربوط به تنه قلیان است.
■    وی در ادامه می‌گوید: تنه برنجی بیشترین فروش را دارد و قیمت آن از ۳۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان متغیر است البته، قیمت‌های بالا مربوط به قلیان‌های سلطنتی می‌شود، تنه‌های «نقش درویشی» معمولاً، ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان است و کارهایی که قلم زنی و میناکاری داشته باشد بین ۶۰ تا ۳۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
■    این فروشنده در مورد تنه‌های چوبی می‌گوید: گاهی قیمت تنه‌های چوبی به ۳ میلیون تومان هم می‌رسد، البته، چوب عناب، چوب سرخ و چوب گردو از بقیه گران‌تر است، اما، قیمت معمول تنه‌های چوبی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است.
■    وی تهران، تبریز، سنندج و مشهد را عمده‌ترین شهرهای تولیدکننده قلیان می‌داند و می‌گوید: البته، قلیان‌های چینی هم در بازار زیاد شده و قیمت ارزانی هم دارد، معمولاً، قلیان‌های کوچک چینی ۲۸ هزار تومان و مشابه ایرانی آن ۱۰ هزار تومان است.
■    این فروشنده در ادامه می‌گوید: سایر لوازم جانبی قلیان مثل شیلنگ، آتش‌گردان و انبر هم قیمت‌های مختلفی دارد، مثلاً، قیمت انبرها از ۵۰۰ تومان شروع می‌شود و به ۳۰ هزار تومان هم می‌رسد، اما، آتش‌گردان معمولاً، بین ۱۵۰۰ هزار تا ۳ هزار تومان قیمت دارد، شیلنگ‌های قلیان هم از ۴ هزار تومان شروع می‌شود، اما، جنس چرمی آن ۴۰ هزار تومان و جنس‌های پشمی ۲۰ هزار تومان قیمت است.

░▒▓ ذغال مالزی کیلویی ۱۱ هزار تومان
■    آخرین مغازه محل فروش ذغال و تنباکو است، فروشنده این مغازه در مورد قیمت این اجناس می‌گوید: ذغال‌های بسته‌ای معمولاً، ۱۵۰۰ تا ۲ هزار تومان است، بهترین ذغال از شیراز می‌رسد که به ذغال لیموی جهرم معروف است.
■    این ذغال معمولاً، کیلویی ۷ هزار تومان است البته، ذغال‌های چین و مالزی قیمت‌های متفاوتی دارد، ذغال چینی که به عنوان ذغال نارگیل شناخته می‌شود کیلویی ۳۵۰۰ و ذغال مالزی کیلویی ۱۱ هزار تومان است.
■    وی با اشاره به قیمت تنباکو می‌گوید: تنباکوها بسته به نوع جنس و مارک قیمت‌های مختلفی دارند که معمولاً، بین ۳ تا ۲۳ هزار تومان است.

░▒▓ قلیان کشیدن عادت است نه تفریح
■    حمیدرضا یکی از مصرف‌کنندگان دائمی قلیان است، او در مورد هزینه‌های ماهانه خود برای قلیان می‌گوید: من معمولاً، ماهی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان برای کشیدن قلیان هزینه می‌کنم.
■    وی قلیان کشیدن را یک عادت می‌داند و معتقد است که توجیه دیگران مبنی بر تفریحی بودن قلیان غیر واقعی است.
■    حمیدرضا می‌گوید: در کشور ما به لحاظ فرهنگ و آداب سنتی قلیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در تمامی سفره‌خانه‌های سنتی که بعضاً غذاهای گران‌قیمتی در آن سرو می‌شود قلیان جزئی لاینفک است.
■    وی در ادامه می‌گوید: من در منزل هم قلیان دارم و مواقعی که از لحاظ مالی در مضیقه هستم به کشیدن قلیان در خانه اکتفا می‌کنم.

░▒▓ در سال ۳ تا ۶ میلیون برای کشیدن قلیان هزینه می‌کرد
■    مصطفی یکی دیگر از کسانی است که خود را از قلیان کش‌های حرفه‌ای می‌داند و پیش از افزایش قیمت‌ها معمولاً، در طول ماه بیش از ۱۰۰ وعده قلیان می‌کشیده و بنا بر ادعای خود در طول سال بین ۳ تا ۶ میلیون تومان برای کشیدن قلیان هزینه می‌کرد.
■    وی درباره زمان و نوع کشیدن قلیان کشیدن خود می‌گوید: من پیش از تورم و افزایش قیمت‌ها حداقل روزی دو بار و هر نوبت بیش از یک ساعت برای کشیدن قلیان زمان می‌گذاشتم، اما، در حال حاضر هزینه‌های خود را با خرید عمده ذغال و تنباکو و تهیه قلیان در منزل تا حد زیادی کاهش داده‌ام.
■    مصطفی یکی دیگر از دلایل ترک قهوه‌خانه را نامناسب بودن محیط آن‌جا عنوان کرد و گفت: پس از مدتی احساس کردم که محیط قهوه خانه‌ها غیرقابل تحمل شده به همین جهت تصمیم گرفتم با تهیه قلیان در منزل از رفتن به قهوه خانه خودداری کنم و الآن حدود ۶ ماه است که پایم را به قهوه خانه نگذاشته‌ام.
■    وی در خصوص میزان هزینه‌های فعلی برای کشیدن قلیان اظهار داشت: در حال حاضر هزینه‌های من حدود ۹۰ درصد کم شده، چرا که، تنباکوی کاشان بسته‌ای ۷۰۰ تومان است و من با خرید آن حداقل ۴ وعده قلیان می‌کشم.
■    وی افزود: تنوع بازار هر روز نیازهای جدیدی را برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد و صنعتی شدن در بسیاری از موارد به ضرر مصرف‌کننده تمام می‌شود.

░▒▓ فروش قلیان‌های سلطنتی غیرمجاز است
■    عباس علایی، رئیس اتحادیه قهوه خانه داران در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی فارس در خصوص نظارت بر فروش تجهیزات قلیان گفت: قیمت‌های قلیان متفاوت است و نه تنها اتحادیه قوه خانه داران، بلکه سازمان تعزیرات حکومتی هم بر روند فعالیت فروشندگان تجهیزات قلیان نظارت دارد.
■    وی در خصوص قلیان‌های میلیونی گفت: فروش این قلیان‌ها با عنوان «قلیان سلطنتی» غیر مجاز است و بدون شک با فروشندگان برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.
مآخذ:...
هو العلیم