دکتر سعید رضا عاملی؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
■ با ظهور فراگیر فضای مجازی، رویکرد شهرسازی و مدیریت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه از نگاه تکفضایی (فیزیکی – مکانمحور و حضوری) به نگاه دوفضایی (بهرهگیری ترکیبی از ظرفیتهای فضای فیزیکی و فضای مجازی) انتقال پیدا کرده است. بدون توجه به این انتقال، سیاستگذاریها و مدیریتهای تکفضایی دچار مشکل و بحرانهای بزرگ میشوند. اساساً امروزه، محور پیشرفت و توسعه و رقابت جهان پیشرفته، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و زیرساختها و برنامههای مرتبط با آن است. بر مبنای رویکرد دوفضایی، شهرهای جدید از ابتدا با توجه به قابلیتها، ظرفیتها و امکان نهادسازی به دو صورت ۱ فیزیکی و ۲ مجازی طراحی میشوند. بر این مبنا در مدل شهرسازی جدید از همان آغاز، شهر منهای فضاهای اداری، بانکهای بزرگ و ساختمانهای بزرگ فیزیکی طراحی میشود. در واقع، در مدل شهرسازی جدید، ساختمان به عنوان اقامتگاه انسان و نهادهای ضروری مثل بیمارستانها، آتشنشانی، فضاهای مرتبط با اجتماعات مردم و ساختمانهای اداری در حد ادارات کوچک که پایانه بعضی از خدمات را دنبال میکند، ساخته میشود. در این نگاه شهر آرام و بدون تخریب و منهای ادارات فیزیکی، بلکه با ادارات الکترونیک و هوشمند طراحی و ساخته میشوند. مطالعات دانشگاه تهران به منظور طراحی شهر مجازی تهران و به تعبیر پارادایمی دو فضایی سازی شهر تهران، نشان میدهد که ۸۳ درصد رفتار اداری شهر امکان جایگزینی از طریق خدمات الکترونیک و هوشمندسازی شهر تهران را دارد. با این اقدام نزدیک به ۴۰ درصد سفرهای داخلی شهر که با هدف دریافت خدمات صورت میگیرد، کاهش پیدا میکند و شهری به مراتب عادلانهتر، راحتتر و سالمتر در مقایسه با شهر صرفاً فیزیکی، خواهیم داشت.
■ از مجموع ۱۹۵۲ مورد خدماتی که برای شهر تهران پیشبینی شده است، ۱۶۱۷ مورد امکان «جایگزینی» توسط خدمات الکترونیک را دارا هستند و ۳۳۵ مورد امکان «همنشینی» دارند.
■ با مجازیسازی رابطه دولت مرکزی با استانها و مجازیسازی شهرهای بزرگ و به طور خاص شهر تهران، موضوع انتقال پایتخت با راهحل «انتقال پایتخت به فضای مجازی» امکانپذیر است. این اقدام هم موجب نظاممند کردن روندهای اداری، و هم موجب کاهش فساد اداری، و هم کاهش تخریب محیطزیست میشود. شکلگیری دولتهای الکترونیک، شهرهای مجازی و امروزی شهرهای هوشمند اساسیترین راهبرد برای نجات شهر و کشور از انواع تخریبهای مرتبط با انسان، طبیعت و آب و هوا است.
■ سالانه، حدود ۲ میلیون و ۲۸۹ هزار و ۷۶۲ تن انواع آلایندهها تنها از منابع متحرک به هوای تهران وارد میشود که از این رقم حدود یک میلیون و ۹۷۶ هزار تن آلاینده منواکسید کربن، حدود ۲۱ هزار تن آلاینده ذرات معلق، بیش از ۱۰۵ هزار تن اکسیدههای ازت و ۱۸۰ هزار تن هیدروکربن است. این نوع آلایندهها منشأ انواع بیماریها است که بسیاری از آنها منجر به مرگ زودرس میشود.
■ انتقال فیزیک پایتخت به موقعیت جغرافیایی دیگر، راهحل مناسبی برای حل مشکل تخریب محیطزیست، کاهش تردد و تراکم جمعیت نیست و در واقع، انتقال مسأله به منطقه و شهر دیگر است. به نظر میرسد یکی از مهمترین و راهبردیترین راهحلها انتقال رفتار و عملکرد پایتخت به فضای مجازی است. اساساً، مسیر هوشمندسازی، الکترونیک کردن کار و تقویت انجام کار بدون طی مسافت، راهحلی است که در کشورهای مختلف مثل کره جنوبی، هلند و استرالیا نتایج معطوف به حل مسأله داشته است.
■ مجازیسازی و هوشمندسازی شهرهای بزرگ نه فقط مشکل تخریب محیطزیست و تخریب سلامتی جسمی انسانها را حل میکند، بلکه راهبردی عدالتگرایانه است که موجب سلامت رفتاری و روانی و سلامت فکری و آسایش عمومی شهروندان را تأمین میکند و معادله چندوجهی تخریب انسان، طبیعت و آب و هوا را به طور نسبی حل میکند.
■ با توجه به توسعه دسترسی به روشهای مقرون به صرفه در روندهای زندگی به لحاظ صرف زمان، هزینه و انرژی در فضاهای فرافیزیکی، این زمینه فراهم میآید تا معنای عمیقتری از بهکارگیری ظرفیتهای مجازی درک و تجربه شود. توجه به این امر ضروری است که فهم درست و کامل از هر یک از ظرفیتهای شهر فیزیکی و بازتولید آن در «ماشین هوشمند» میتواند الگوی مناسبی را برای سیاستگذاری و برنامهریزی، هم در سطح ملی، و هم در سطح استانی و شهری، فراهم آورد. بدیهی است که در کنار استفاده از «صنعت فراگیر کامپیوتری» و خدمات الکترونیک، اقدامات گسترده و مهم دیگری برای کاهش تولید آلایندههای منجر به آلودگی هوا مثل استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر همچون انرژیهای خورشیدی، باد، انرژی گرمایی اقیانوسها، انرژی امواج آب و ماشینهای برقی و همچنین، جلوگیری از آلودگیهای صوتی که در سطح گستردهای از طریق موتورسیکلتها و ماشینهای حملونقل و کارخانهها صورت میگیرد نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
برداشت از دنیای اقتصاد
هو العلیم