برداشت
آزاد از محمدرضا یل؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ قطعاً توافق ایران و ۵+۱ در آغازین ساعات سوم آذر ۹۲ یکی از مهم‌ترین خبرهای منتشر شده در رابطه با ایران، به شمار می‌رفت. حساسیت و اهمیت این موضوع چنان بود که رییس جمهور کشورمان نیز، چند ساعت پس از انتشار بیانیه مشترک ایران و ۵+۱، در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب اسلامی با شادی و ذوق خاصی (که در متن نامه نیز مشهود است) به ستایش از این بیانیه به عنوان یک دستاورد و موفقیت مهم پرداخت و موج رسانه‌ای برخاسته از توافق ژنو را به اوج خود رسانید.
▬ حال با گذشت تنها ۲۰ روز از تاریخ توافق بر آن شدیم محورهای اصلی مطرح شده توسط رییس جمهور محترم در نامه را بررسی کرده و اثبات یا رد آن‌ها را مورد کنکاش قرار دهیم:
░▒▓ ۱
▬ در ابتدای نامه ایشان در رابطه با پذیرش حق غنی‌سازی برای ایران چنین آمده است «فرزندان انقلابی شما توانستند در مذاکراتی دشوار و پیچیده، حقانیت ملت ایران در فعالیت‌های هسته‌ای را در صحنه بین‌المللی اثبات کنند و گام نخست را به گونه‌ای پیش برند که حقوق هسته‌ای و حق غنی‌سازی ملت ایران مورد اذعان قدرت‌های جهانی -که سال‌ها سعی بر انکار آن داشتند- قرار گیرد و راه برای گام‌های بلند بعدی در حراست از پیشرفت‌های فنی و اقتصادی کشور گشوده شود».
▬ مطرح کردن این موضوع با توجه به این‌که متن بیانیه نیز به صراحت به حق غنی‌سازی اشاره نکرده است می‌تواند به عنوان یک خطای دیپلماتیک در بین نخبگان و عموم مردم تلقی گردد چرا واکنش‌های وزرای امور خارجه امریکا و انگلیس تنها اندکی پس از انتشار توافق، ادعا حقوقی رییس جمهور کشورمان را مخدوش نمود.
▬ کری، وزیر امور خارجه امریکا در سخنانی کاملاً متضاد با ادعای رییس جمهور گفت: «این گام اول نمی‌گوید که ایران حق غنی‌سازی دارد. در این سند هیچ حق غنی‌سازی نیامده و این حق در ان پیتی هم نیامده و در این توافقنامه هم این را نمی‌گوید، بلکه اندازه غنی‌سازی ایران می‌گوید که برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران موضوع مذاکره دو طرف هست».
▬ وزیر امور خارجه انگلیس هم پس از جلسه با کری در اظهاراتی همسو با همتای امریکایی خود گفت: «امریکا و انگلیس مطمئن هستند که توافق درباره برنامه هسته‌ای ایران اجرا خواهد شد و این توافق به ایران هیچ حق غنی‌سازی اورانیوم را نمی‌دهد».
▬ این ابراز نظرها در کنار اظهارات فراوانی از مقامات کشورهای مذاکره‌کننده که به حد تواتر رسیده است، حاکی از عدم اجماع دوطرف بر پذیرش حق غنی‌سازی ست، حتی، اگر کشوری هم‌چون روسیه نیز به این حق اذعان کند.
░▒▓ ۲
▬ در قسمتی دیگر از نامه رییس جمهور محترم کشورمان چنین آمده است: «توفیق در این مذاکرات نشان داد که می‌توان با رعایت همه اصول و خطوط قرمز نظام، با ارائه منطقی و مستدلِ مواضع ملت ایران و اتمام حجت برای افکار عمومی جهان، قدرت‌های بزرگ را نیز به احترام به حقوق ملت ایران فراخواند و گام‌های بعدی را نیز در مسیر حل و فصل نهایی اختلافات با استحکام برداشت».
▬ در این‌جا باید به نکته‌ای حقوقی اشاره کنیم. توافقات ژنو را نمی‌توان در زمره تعهدات یا توافقنامه‌های بین المللی دانست، بلکه نتیجه این مذاکرات به عنوان یک بیانیه اقدام مشترک قلمداد می‌گردد. تفاوت این دو را می‌توان در ضمانت اجرای آنان دانست.
▬ توافقات ومعاهدات بین المللی که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب گردد ضمانت اجرایی حقوقی دارد لکن بیانیه اقدام مشترک فاقد ضمانت اجرای حقوقی و الزام آور بوده و صرفاً اقدام مشترک دو طرف می‌تواند پیش برنده توافقات باشد و در صورت عمل نافی بیانیه این توافق فاقد اعتبار خواهد شد.
▬ با توجه به روند اقدام‌های مشترک و هم‌چنین، اختلاف برداشت رییس جمهور کشورمان و اظهارات مقامات محوری کشورهای ۵+۱ به نظر می‌رسد استفاده لفظ توفیق در همان ابتدا امری خطا بوده و توفیق مورد نظر ما اقدام متقابل مذاکره‌کنندگان خواهد بود که تا به امروز مطابق با متن بیانه تناقضات آشکاری داشته است.
░▒▓ ۳
▬ نکته دیگری که در ادامه این نامه آمده است بحث حل و فصل نهایی اختلافات است، موضوعی که حاکی از محدود دانستن اختلافات گسترده ما و بدخواهانمان در دایره اختلافات هسته‌ای است.
▬ اظهارات سوزان رایس مشاور امنیت ملی امریکا در اولین کنفرانس سالانه حقوق بشر در شهر واشنگتن امریکا که روز چهارشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۲ (۴ دسامبر ۲۰۱۳) با عنوان «حقوق بشر؛ پیشبرد منافع و ارزش‌های امریکا» ایراد شده حاکی از ادامه یافتن این اختلافات بر محورهایی غیر از بحث هسته‌ای است.
▬ وی در بخشی از این سخنرانی در رابطه با ایران آشکارا به ادامه تحریم بر محور حقوق بشر اذعان می‌کند که با توجه به فضای شکل گرفته پس از توافق ژنو قابل تامل است: «درباره ایران نیز باید بگویم در حالیکه ما امکان حل و فصل دیپلماتیک مسأله هسته‌ای را می‌آزماییم، به این نکته نیز توجه داریم که آزمون کلیدی دیگر آن است که ببینیم آیا وضع حقوق بشر در این کشور پیشرفت می‌کند یا خیر. ما از دولت (ایران) می‌خواهیم تا به گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد درحوزه حقوق بشر در ایران اجازه بدهد به این کشور سفر کند. تحریم‌های ما درباره ناقضان حقوق بشر در ایران ادامه خواهد یافت»
░▒▓ ۴
▬ آخرین بخش از نامه رییس جمهور محترم کشورمان علاوه بر تکرار حق غنی‌سازی به موضوع توقف تحریم‌ها و فروپاشی سازمان تحریم اشاره می‌کند: «دستاوردهای قطعی این توافق اولیه، به رسمیت شناخته‌شدن حقوق هسته‌ای ایران و حراست از دستاوردهای هسته‌ای فرزندان این مرز و بوم بوده است و در کنار آن با توقف روند تحریم‌های ظالمانه، بخشی از فشارهای غیرقانونی در تحریم‌های یک‌جانبه برداشته و فروپاشی سازمان تحریم آغاز شده است».
▬ در رابطه با نقض آشکار و بی‌پرده این بیانیه‌ی اقدام مشترک، می‌توان اقدام اخیر دولت امریکا را به روشنی در نقض این ادعا دانست. بر این اساس دولت امریکا چند شرکت و فرد دیگر را در فهرست تحریم‌های ایران قرار داد، بر اساس بیانیه منتشر شده از سوی وزارتخانه‌های خارجه و دارایی امریکا این شرکت‌ها و افراد به دلیل حمایت از برنامه هسته‌ای ایران مورد تحریم قرار گرفته‌اند.
مأخذ:نماینده
هو العلیم
