برداشت آزاد از گروه تاریخ اقتصاد؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ در قابوسنامه، یکی از کهنترین آثار اخلاقی، فلسفی و اجتماعی ایران، متعلق به سده پنجم هجری، به قلم امیر عنصرالمعالی کیکاوسبناسکندربنقابوسبنوشمگیر بن زیار از شاهزادگان خاندان زیاری، یک فصل تمام (بابسیودوم) به تجارت اختصاص داده شده است. در بندی از این فصل که ذیلاً میآید، ریشه سوداگری را به نحو درخشانی در جهالت یافته است:
• «ای پسر، بدان و آگاه باش، هر چند بازرگانی، پیشهای نیست که آن را صناعتی مطلق توان گفت، و لکن چون بهحقیقت بنگری رسوم او چون رسوم پیشهوران است و زیرکان گویند که اصل بازرگانی بر جهل نهادهاند و فرع آن بر عقل چنانکه گفتهاند: «لولا الجهال لهلک الرجال» (اگر نادانان نبودند، مردان نابود میشدند). یعنی، اگر نه بیخردان اندی (نمیبودند)، جهان تباه شدی، و مقصودم از این سخن آن است که هر که به طمع افزونی از شرق به غرب رود و به کوه و دریا جان و تن و خواسته در مخاطره نهد از دزد و صعلوک (راهزن) و حیوان مردمخوار و ناایمنی راه باک ندارد، و از بهر مردمان (غرب) نعمت شرق به ایشان رساند و به مردمان مشرق نعمت مغرب برساند، ناچار، آبادانی جهان بود و این جز به بازرگانی نباشد، و چنین، کارهای مخاطره آن کس کند که چشم خرد دوخته باشد».
▬ البته شرط طریقت بازرگانی در حکمت متعالی اسلامی چیز دیگری است:
• «باید که بازرگان دلیر باشد و بیباک، و با دلیری، باید با امانت و با دیانت باشد، و از بهر سود خویش، زیان مردمان نخواهد، و به طمع سود، خویش سرزنش خلق نجوید...».
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم