حامد دهخدا؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
░▒▓ تز اول
• بسیاری، از همه سویههای سیاسی، به سخنرانی روز اول نوروز آیت الله سید علی حسینی خامنهای، در نسبت با انتخابات توجه داشتند؛ همان طور که سخنرانی نوروزی هشتاد و هشت، خطوط تحلیلی مهمی از انتخابات هشتاد و هشت را در خود داشت.
• برای برخی، یکم نوروز، فردا و فرجام شب قدر تصور میشد، و برای برخی دیگر، به دست دهنده خطوط فکری از سوی مطلعترین و هوشمندترین و پرنفوذترین تحلیلگر سیاسی حال حاضر ایران بود.
░▒▓ تز دوم
• البته وزن اصلی سخنرانی، بر بیان افکار و ارسال پیامهایی خطاب به ایالات متحده معطوف شد.
• در این بخش، مهمترین نکته، این جمله بود که «من به این مذاکره خوشبین نیستم، اما، مخالفتی هم ندارم». البته در این مذاکرات، چهار نکته را لازم به رعایت دانستند:
o ما نگران این نیستیم که شما قصد تغییر نظام اسلامی را داشته باشید یا نداشته باشید [به عبارت دیگر، امریکاییها باید به ارائه امتیازهای بهتری بیندیشند].
o امریکائیها مرتب و پیدرپی پیغام میدهند که ما در پیشنهادِ مذاکرهی منطقی صادقیم؛ یعنی، صادقانه از شما میخواهیم که مذاکره کنید و مذاکرهی منطقی بکنیم؛ یعنی، مذاکرهی تحمیلی نباشد. من در جواب میگویم: ما به شما بارها گفتهایم که در پی سلاح هستهای نیستیم، شما میگویید باور نمیکنیم؛ ما چرا باید حرف شما را باور کنیم؟ [شرط پذیرش صداقت امریکاییها در پیشنهاد مذاکره منطقی، بسته شدن پرونده هستهای ایران است. البته چنان که در پی میآید، بسته شدن پرونده هستهای لزوماً به معنای آغاز مذاکرات رسمی نیست. آغاز مذاکرات رسمی، علاوه بر این پیششرط، شرط اساسیتری دارد: ترک مخاصمه طبق پیمان الجزایر].
o در دولتهای گوناگون، کسانی بر سر موضوعات مقطعی که ما هم مخالفتی نداشتیم با آنها مذاکره کردهاند؛ اما، مربوط به دولتها بوده است. البته، همانها هم موظف بودهاند که خطوط قرمز رهبری را رعایت کنند؛ امروز هم موظفند و باید رعایت کنند [مذاکره با امریکا در طول دولتهای مختلف گذشته جریان داشته است. اکنون هم جریان دارد].
o امریکا مایل به تمام شدن مذاکرات هستهای نیست. امریکائیها یک سنگی میاندازند که جلوی راه حل گرفته شود. هدف آنها طبق تلقی و برداشتی که من دارم، این است که میخواهند این قضیه باقی بماند تا بهانهای باشد برای فشار؛ که آن فشارها همان طور که خودشان گفتند برای فلج کردن ملت ایران است. البته، به کوری چشم دشمن، ملت ایران فلج نخواهد شد [آنها شرط صداقت را عمل نخواهند کرد، بنابراین، شرایط به سمت مذاکرات رسمی پیش نخواهد رفت].
o اگر امریکائیها صادقانه میخواهند کار تمام شود، بنده راه حل را ارائه میدهم. راه حل این است: امریکائیها از دشمنی با جمهوری اسلامی دست بردارند [امروز شرط ایران برای آغاز مذاکرات رسمی، دیگر تنها آزادی اموال بلوکه شده نیست. اجرای کامل پیمان الجزایر مد نظر است].
░▒▓ تز سوم
• در آن بخش دوم سخنرانی، به انتخابات پرداخته شد؛... این چنین:
o در درجهی اول، گسترش مشارکت و حضور گستردهی مردم در انتخابات اهمیت دارد.
o در انتخابات، همهی سلیقهها و جریانهای معتقد به جمهوری اسلامی باید شرکت کنند؛ این، هم حق همه است، هم وظیفهی همه است. انتخابات مال یک سلیقهی خاص، مال یک جریان فکری و سیاسیِ خاص نیست. همهی کسانی که به نظام جمهوری اسلامی و به استقلال کشور معتقدند، به آیندهی کشور اهمیت میدهند، دلشان برای منافع ملی میسوزد، باید در انتخابات شرکت کنند. رو گرداندن از انتخابات، مناسب کسانی است که با نظام اسلامی مخالفند.
o در نهایت، رأی مردم تعیینکننده است. آنچه که اهمیت دارد، تشخیص شما و رأی شماست.
o باید خودتان تحقیق کنید، ملاحظه کنید، دقت کنید، از انسانهای مورد اعتمادتان بپرسید، تا به اصلح برسید و اصلح را انتخاب کنید. نگاه کنید، تشخیص بدهید، اصلح را بشناسید و برای ادای تکلیف، اسم او را به صندوق رأی بیندازید. البته، هر کسی یا فعالان سیاسی میتوانند دیگران را هم با نظر خودشان همرأی کنند. در عین حال، مردم میتوانند به همدیگر بگویند، سفارش کنند، تأکید کنند، توصیه کنند، یکدیگر را توجیه کنند و به هم کمک کنند برای شناخت اصلح. به هر حال، آنچه که ملاک عمل است، رأی آحاد مردم است.
o رهبری، یک رأی بیشتر ندارد و هیچ کس از آن مطّلع نخواهد بود. این جور نیست که کسی بیاید نسبت بدهد که رهبری نظرش به فلان است، به بهمان نیست. اگر چنین نسبتی داده شد، این نسبت درست نیست. برای من گزارش دادند که ممکن است در ایام انتخابات، روزی چند صد میلیون پیامک رد و بدل شود. مراقب باشید، تحت تأثیر این چیزها قرار نگیرید.
o در مسألهی انتخابات و غیر انتخابات، همه باید تسلیم رأی قانون باشند. خوشبختانه ساز و کارهای قانونی برای رفع اشکال، رفع اشتباه، رفع شبهه وجود دارد؛ از این راهکارهای قانونی استفاده کنند.
o این را همه بدانند که آنچه ما برای رئیسجمهور آینده نیاز داریم، عبارت است از امتیازاتی که امروز وجود دارد، منهای ضعفهایی که وجود دارد. هر کسی بالاخره، نقاط قوّتی دارد و نقاط ضعفی دارد. رؤسای جمهور چه رئیسجمهور امروز، چه رئیسجمهور فردا نقاط قوّتی دارند و نقاط ضعفی هم دارند. همهی ما همین جوریم.
o یعنی، ما در سلسلهی دولتهایی که پشت سر هم میآیند، باید رو به پیشرفت باشیم، رو به تعالی و تکامل باشیم، تدریجاً بهترینهای خودمان را بفرستیم؛ هر کسی میآید، پایبند به انقلاب، پایبند به ارزشها، پایبند به منافع ملی، پایبند به نظام اسلامی، پایبند به عقل جمعی، پایبند به تدبیر باشد. اینجوری باید این کشور را اداره کرد. کشور، کشور بزرگی است؛ ملت، ملت باعظمتی است؛ مسائل تشویقکننده و مبشّر، فراوان است؛ مشکلات هم بر سر راه هر ملتی، و از جمله بر سر راه ما وجود دارد. آن کسانی که آمادهی این میدان میشوند، باید با کمال قوّت، با کمال قدرت، با توکل به خدا، با اعتماد به توانائیهای این ملت پیش بروند. در مجموع:
• پایبند به انقلاب،...
• پایبند به ارزشها،...
• پایبند به منافع ملی،...
• پایبند به نظام اسلامی،...
• پایبند به عقل جمعی،...
• پایبند به تدبیر باشد.
• باید با کمال قوّت، با کمال قدرت، با توکل به خدا، با اعتماد به توانائیهای این ملت پیش بروند.
░▒▓ تز چهارم
• فیالجمله، و در یک دید کلی، برداشت من از این مضامین انتخاباتی، این بود که هیچ یک از نیروهای سیاسی موجود، نمیتوانند آن را یکسره به نفع خود تفسیر کنند.
• از این بیش، اطمینان دارم که هر یک از نیروهای سیاسی، بخواهد از این مضامین علیه سایر نیروها بهره ببرد، آغاز سوء تفسیر و مخاطره را برای خود رقم خواهد زد.
• در نتیجه، فکر میکنم که نیروهای سیاسی، اگر خواهان دریافت یک نقشه راه از این مضامین هستند، باید به آن، به عنوان یک بسته کامل نگاه کنند، نه آن که بخشی از آن را که مستقیماً به نفع خود تفسیر میکنند را مد نظر قرار دهند.
• اگر نیروهای سیاسی همفکر با دولت بخواهند با تأکید بر مضامین مهمی که حکایت از استمرار حمایت ویژه آیت الله از مواضع اقتصادی و سیاسی دولت دارد (به این مضامین خواهیم پرداخت)، در آینده بخواهند آن مضمون دیگر را که «همه باید تسلیم رأی قانون باشند» را مراعات نکنند و در قبال رد صلاحیت احتمالی آقای اسفندیار رحیم مشائی، علیه چهارچوبهای قانونی اقدام نمایند، خود را به مخاطره افکندهاند. «همه باید تسلیم رأی قانون باشند».
• اگر مجموعه نیروهای منتقد دولت بخواهند، به اتکاء مضامین مهمی که حاکی از نارضایتی آیت الله از «بیاعتنایی دولت به سیاستهای کلان اقتصادی، و سیاستها و تصمیمگیریهای پیدرپی روزمرّه» داشت، بخواهند نقاط قوت دولت را منکر شوند، خود را به مخاطره افکندهاند. «همه باید تسلیم رأی قانون باشند».
• اگر ناظران و مجریان انتخابات بخواهند، به اتکاء اقدامات غیرقانونیِ قاطبه نیروهای سیاسی اصلاحطلب، در جریانات سال هشتاد و هشت، یا با توجه به انتقاد تند آیت الله به تکنوکراتهای اقتصادی «نوربخشی» که تیم ثابت اقتصادی کابینه دوم آقای میرحسین موسوی، و کابینههای آقای اکبر هاشمی بهرمانی رفسنجانی و آقای محمد خاتمی را تشکیل داده بودند، خشک و تر نیروهای اصلاحطلب و کارگزار را از مشارکت در انتخابات بازدارند، خود را به مخاطره افکندهاند. «همه باید تسلیم رأی قانون باشند».
• اگر ناظران و مجریان انتخابات بخواهند، بر مبنای اخبار پیامکی یا برخی استنادات دیگر مبهم، بخشی از نیروهای وفادار به انقلاب را از مشارکت در انتخابات بازدارند، خود را به مخاطره افکندهاند. «همه باید تسلیم رأی قانون باشند».
• در مجموع، آن چه مهم است این است که برای آغاز ثبات در دهه چهارم، دهه عدالت و پیشرفت، «همه باید تسلیم رأی قانون باشند».
• ولی...
• ولی...
░▒▓ تز پنجم
• ولی...
• ولی، تأکیدم به این که همه باید به این نقشه راه به مثابه یک بسته نگاه کنند، ذهن من را به این سمت میبرد که به احتمال قوی، اغلب، چنین نمیکنند.
• اکثر نیروهای سیاسی، مطابق معمول، آن بخشی را که به نفع خودشان است میگیرند و سایر بخشها را با سوء تفسیر، در مرتبه بعدی اهمیت قرار میدهند، و شک ندارم که نهایتاً، مهمترین نکته، یعنی این که «همه باید تسلیم رأی قانون باشند»، در رتبه آخر اولویتها قربانی میشود.
• با در نظر گرفتن این فرض، آنها که میخواهند خود را از مخاطرات و مهلکه این ماجرا بر حذر دارند، باید ملتزم باشند که اگر رقبا، به همه این توصیهها عمل نکردند، آنها مهار از کف ندهند، و به همه این پکیج عمل کنند، و خصوصاً مضمون «همه باید تسلیم رأی قانون باشند» را در اولویت برنامههای خود قرار دهند.
• «همه باید تسلیم رأی قانون باشند»، حتی اگر رقبا تسلیم قانون نبودند.
• حتی اگر رقبا تسلیم قانون نبودند.
░▒▓ تز ششم
• آیت الله، برای بار دوم تأکید فرمودند که: «رهبری، یک رأی بیشتر ندارد و هیچ کس از آن مطّلع نخواهد بود. این جور نیست که کسی بیاید نسبت بدهد که رهبری نظرش به فلان است، به بهمان نیست. اگر چنین نسبتی داده شد، این نسبت درست نیست. برای من گزارش دادند که ممکن است در ایام انتخابات، روزی چند صد میلیون پیامک رد و بدل شود. مراقب باشید، تحت تأثیر این چیزها قرار نگیرید».
• پیش از این، یک بار دیگر در سال هشتاد و هشت، به همین مضمون اصرار شد: «انتخاب به عهدهی مردم بوده و هست. مردم انتخاب کردند. خواست من، تشخیص من، نه به مردم گفته شد، نه مردم لازم بود آن را مراعات کنند» (۲۹/۳/۸۸).
• انتخاب این مضمون در یکم فروردین نود و دو، یک روز پس از تکرار این جملات از سوی رئیس جمهور احمدینژاد اتفاق افتاد. آقای دکتر احمدینژاد در سی اسفند نود و یک، و به وقت تحویل سال شمسی چنین گفتند: «تصمیمگیر نهایی، ملت است. همه سلایق و برنامهها عرضه میشود، اما، ملت تصمیم میگیرد و با انتخاب خود راه آینده را معین میکند. همه، باید تابع تصمیم ملت باشند. امام راحل عظیمالشأن فرمودند که فقط یک رأی دارند و حق انتخاب با ملت است. مقام معظم رهبری نیز فرمودهاند که فقط یک رأی دارند و حق انتخاب با ملت است. همه باید به حق ملت احترام بگذارند. دولت به عنوان برگزارکننده انتخابات، به دنبال انتخاباتی پرشور و شکوه و حداکثری و نهایت سلامت است».
░▒▓ تز هفتم
• آیتالله، از مشی دولت در «بیاعتنایی به سیاستهای کلان اقتصادی، و سیاستها و تصمیمگیریهای پیدرپی روزمرّه» انتقاد کردند. از این گذشته، اصرار فرمودند که دولت آینده نباید ضعفهای این دولت را در خود داشته باشد، و خصوصاً به لزوم تبعیت از «عقل جمعی» اصرار کردند که احتمالاً به وضع دولت فعلی و انتقاد متعارفی که به این دولت میشود، اشاره داشت.
• در عین حال، از عملکرد اقتصادی کشور در مقایسه با عظمت تحریمها، دفاع کردند: «بعضی از مردمِ خود ما وقتی به اوضاع کشور نگاه میکنند، فقط ضعفها را میبینند؛ گرانی را میبینند، افت تولید در برخی از واحدهای تولیدی کشور را میبینند، فشارهای دشمنان را میبینند. این نگاه، نگاه ناقصی است». ... «ضعفها هست، مشکلات هست؛ در مجموعهی حوادث و رویدادهای کشور، تلخیها و تلخکامیهایی وجود دارد؛ ولی، کسانی از قدرتمندان مادی عالم، با همهی وجود تلاش کردند که ملت ایران را فلج کنند؛ این را به زبان آوردند». ... «تحریمهای شدیدی را از اوائل سال نود و یک گذاشتند؛ تحریم نفت، تحریم بانک و مبادلات بانکی و پولی بین جمهوری اسلامی و کشورهای دیگر کارهای زیادی هم در این زمینه انجام دادند». ... «امریکائیها برای متوقف کردن فروش نفت و انتقال پول ایران، مأمور ویژه فرستادند».
• این، به رغم مشی منتقدان دولت است که طوری به تحلیل عملکرد اقتصادی دولت در یک سال اخیر و مسأله گرانیها میپردازند که گویی تحریمی در کار نبوده است، یا اساساً سهم تحریمها در پیدایی این آشفتگیها معلوم و معین نیست.
• آیتالله، در ریشهیابی آسیبپذیری کشور از تحریمها به اقتصاد متکی به نفت و سیاستهای تکنوکراتها در سالهای ۷۵ و ۷۶ انتقاد کمسابقهای وارد آوردند: «بله، تحریمها بیاثر نبود؛ میخواهند خوشحالی کنند، بکنند. تحریمها بالاخره، اثر گذاشت؛ اقتصاد ما دچار این اشکال است که وابستهی به نفت است. ما باید اقتصاد خودمان را از نفت جدا کنیم؛ دولتهای ما در برنامههای اساسی خودشان این را بگنجانند. من هفده هجده سال قبل [سال ۷۵ یا ۷۶]، به دولتی که در آن زمان سر کار بود و به مسؤولان گفتم کاری کنید که ما هر وقت اراده کردیم، بتوانیم درِ چاههای نفت را ببندیم. آقایانِ به قول خودشان ”تکنوکرات“ لبخند انکار زدند که مگر میشود؟ بله، میشود».
• بله؛ ایشان به سیاستهای تکنوکراتها در سالهای ۷۵ و ۷۶ انتقادات کمسابقهای وارد آوردند.
• سالهای ۷۵ و ۷۶...
• سالهای ۷۵ و ۷۶...
• سالهای ۷۵ و ۷۶...
• این انتقادات صریح به تکنوکراتها و تکنوکراتهای سالهای ۷۵ و ۷۶، تداعی کننده صراحت بیسابقهتر آیت الله در خطبههای نماز جمعه ۲۹/۳/۸۸ است: «من البته، در موارد متعددی با آقای هاشمی اختلاف نظر دارم، که طبیعی هم هست؛ ولی مردم نباید دچار توهم بشوند، چیز دیگری فکر کنند. البته، بین ایشان و بین آقای رئیس جمهور از همان انتخاب سال ۸۴ تا امروز اختلاف نظر بود، الآن هم هست؛ هم در زمینهی مسائل خارجی اختلاف نظر دارند، هم در زمینهی نحوهی اجرای عدالت اجتماعی اختلاف نظر دارند، هم در برخی مسائل فرهنگی اختلاف نظر دارند؛ و نظر آقای رئیس جمهور به نظر بنده نزدیکتر است».
• آیتالله گفتار خود در بخش اقتصاد کشور را با این جملات خاتمه دادند که مآلاً یک مفهوم سیاسی را هم منتقل میکند: «آنچه که مسؤولین کشور و ملت عزیز ما در سال ۹۱ انجام دادند، انشاءالله آثار آن در زندگی مردم، در آینده و در سالهای بعد خود را نشان خواهد داد».
مآخذ:...
هو العلیم